بانکداری مجازی

از آنجایی که در دنیای کنونی وقت و زمان ارزشمندترین سرمایه انسان بوده لذا تافلر عصر اطلاعات و دانش را موج سوم نامیده و تولید، توزیع و استفاده از اطلاعات محور این تغییر قرار گرفت و اینترنت و رایانه به خدمت گرفته شدند.

از آنجایی که در دنیای کنونی وقت و زمان ارزشمندترین سرمایه انسان بوده لذا تافلر عصر اطلاعات و دانش را موج سوم نامیده و تولید، توزیع و استفاده از اطلاعات محور این تغییر قرار گرفت و اینترنت و رایانه به خدمت گرفته شدند.

از دیدگاه وی موج چهارم شکل توسعه یافته عصر اطلاعات و دانش است که دیگر در آن مشکل عمده بشر در زمینه تامین معاش تهیه ابزار و دسترسی به دانش و اطلاعات حل شده و نیاز به تغییر و تحول بزرگتری در جامعه به وجود آمده است. با شروع موج چهارم بشر عصر نوینی را آغاز خواهد کرد که اکثر امور از جمله بانکداری، پول، بازرگانی و دولت در آن جامعه به صورت مجازی خواهند بود.

ایجاد بانک های مجازی در ایران از جمله مواردی بود که در نخستین جلسه شورای پول و اعتبار بعد از احیای دوباره آن مصوب شد. اما این بانک سالهاست در سایر کشورهای دنیا از جمله اتریش، فنلاند، کره، سنگاپور، اسپانیا، سوئد و سوئیس بیشترین کاربرد را دارد و اغلب شهروندان امور روزمره خود را با حداقل هزینه و سریعترین زمان ممکن انجام می دهند. یعنی بانک مجازی که تا پیش از این در حد حرف بوده; حال قرار است (بنا بر گفته معاون فناوریهای نوین بانک مرکزی) تا انتهای سال ۸۸ تکمیل و آمادهسازی چارچوبهای اولیه (یعنی فقط کمتر از ۶ ماه دیگر) به پایان برسد.

امروزه در دنیا بقا و ادامه بانکهای مشهور (که بسیاری از آنها در بحران اخیر جهانی لطمات جبران ناپذیری را تحمل نمودند) به این امر بستگی دارد که بتوانند خدمات مربوطه (پرداخت و واسطه گری) را با روشی بسیار کارا ارائه نموده و همواره خود را با شرایط جدید سازگار کنند یا خدمات مالی غیربانکی جدید (یا هر دو) را ارائه دهند.

با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی دیگر نمی توان با بانکداری سنتی همچنان به امور بانکی پرداخت. اگر محدودیت های بانکداری سنتی از بین نرود، سیستم بانکی نمی تواند با بانک های بین المللی رقابت کند. البته همه می دانیم که بانکداری مجازی پیش زمینه ای دارد به نام بانکداری الکترونیکی. تجهیز شعب و واحدهای بانک به تجهیزات رایانه ای تحقق بانکداری الکترونیک نیست; بانکداری الکترونیک می تواند به عنوان استفاده از کانال های تحویل الکترونیکی خدمات و تولیدهای بانکداری با استفاده از روش هایی همچون تلفن های عادی، بانکداری خانگی، استفاده از تلفن همراه، استفاده از شبکه تلویزیون کابلی، استفاده از دستگاه خودپرداز و دستگاه فروش نقطه ای خود را نشان دهد.

بانک مجازی یک بانک رایانه ای است که قادر به انجام اکثر امور بانکی که بانک های عادی انجام می دهند، است. با این تفاوت که نیازی به مراجعه به شعبه نخواهد بود و افراد از هر رایانه خانگی می توانند امور بانکی،تجارت و بازرگانی مورد نظر خود را به انجام برسانند. به عبارت دیگر در بانکداری مجازی از مرحله واریز پول برای سپرده گذاری، دریافت و انتقال وجه، مبادله اسناد بین بانکی و غیره با تمام کشورهای جهان از این طریق انجام می شود. همچنین اجرای قوانین ضدپولشویی و امنیت بالا و شفافیت مبادلات با راه اندازی این بانک ها میسر خواهد شد.

نمونه بارز بانک مجازی موفق در سطح جهانی بانکING است که در هیچ کجای دنیا شعبه ندارد; اما تمام فعالیت ها و خدمات بانکداری را با حداقل هزینه و سریع ترین زمان ممکن ارایه می دهد.

برخی مزیت های بانکداری مجازی عبارتند از: ذخیره شدن وقت مردم، کاهش هزینه های غیرعملیاتی و سربار بانک ها و موسسات اقتصادی و افزایش بهره وری، کاهش مشکلات اجتماعی نظیر مسافرت های داخلی و خارجی و درنتیجه کاهش هزینه های فرصت، رونق تجارت مجازی شده و آزادسازی بانک ها در ارائه برخی خدمات و ایجاد فرصت برای ارائه محصولات جدید. چراکه بانک مجازی نقش بانک های فعلی را خواهند داشت، با این تفاوت که با تشکیل این بانک، به جای اینکه مشتری به صورت مستقیم به بانک مراجعه کند، به راحتی می تواند از طریق رایانه شخصی امور بانکی خود را انجام دهد.

یکی از پیش زمینه های لازم برای این منظور تغییر فرهنگ استفاده از کارت های اعتباری می باشد. باید تغییر نگرش از روی دستگاهATM به دستگاه هایPOS به وجود آید. صدور کارت های اعتباری فقط به این دلیل نبود که مردم بتوانند از دستگاه هایATM پول برداشت کنند; بلکه از اهداف بانک مرکزی این بود که مردم از این کارت ها به عنوان پول استفاده کنند. باید تدابیری در نظر گرفته شود تا مردم با استفاده از دستگاه هایPOS خرید و فروش خود را انجام داده و نیازهای خود را برطرف کنند. شاید به همین علت است که برخی کارشناسان تاسیس بانک های مجازی را باتوجه به عدم موفقیت حدود نیمی از تراکنش ها در سیستم بانکی، غیر منطقی می دانند. آنها معتقدند بهتر است مسوولان پولی و بانکی در ابتدا مساله عملیات بانکداری الکترونیکی موجود را برطرف کرده و درجه اطمینان این طرح را افزایش دهند و در مرحله بعدی به سراغ بانکداری مجازی بروند.

درحال حاضر فرهنگسازی لازم برای این منظور در جامعه ما انجام نشده است. چراکه در حال حاضر بسترهای لازم برای تاسیس این بانک در کشور فراهم نبوده و سوالاتی از قبیل اینکه چه تعداد کاربر اینترنت در ایران داریم؟ سهم ما در تجارت الکترونیک در دنیا به چه میزان است؟ و سوالاتی از قبیل اینکه به راستی چرا رشد تجارت الکترونیک در دنیا بالغ بر ۴۵ درصد بوده و در کشورهایی مانند آمریکا و کشورهایی در اروپا و حتی امارات متحده عربی رشد تجارت الکترونیک سه برابر رشد اقتصادی می باشد اما سهم ایران در تجارت الکترونیک در دنیا کمتر از ده درصد است؟ آیا با وجود عدم موفقیت سایر دستگاه ها و نهادهای مجازی در کشور، می توان به تحقق بانکداری مجازی در عمل خوشبین بود؟ بانکداری الکترونیکی که پیش زمینه بانکداری مجازی است، پس از سال ها که از عمر آن می گذرد، هنوز نتوانسته جایی مطمئن را در اذهان عموم باز کند. پس چگونه بانک مجازی که قرار است تحقق آن تحول شگرفی را در عملیات بانکداری ایجاد کند ظرف ۶ ماه آینده به باور وجودی برسد؟

تاسیس بانک های مجازی به عنوان یک ضرورت و الزام تلقی می شود. براحتی نمی توان راهی را که در تمام دنیا انتخاب شده و در حقیقت با سایر امور بانکداری نوعی پیوستگی دارد; در ایران انتخاب نکرد. البته راه اندازی این بانک ها مقدماتی می خواهد که باید فراهم شود، بخشی از این مقدمات به شبکه مخابراتی و زیرساخت های ارتباطی و اینترنتی کشور باز می گردد که باید تقویت شود و بخشی از آن به مقررات و قوانینی که برای راه اندازی بانک های مجازی به آن نیاز داریم، مربوط می گردد. نباید این انتظار رود که بانک مجازی در ماه یا سال اول فعالیت خود به صورت موفق عمل کند.

باید به این نوع خدمات در جامعه زمان داده شود. باید تبلیغات و اطلاع رسانی در این راستا بیشتر صورت گیرد تا این امر بین مردم جا بیفتد .همانطور که شمار استفاده از کارت های اعتباری طی چند سال گذشته مرتب رو به افزایش است. پیش بینی می گردد که تاسیس بانک های مجازی نیز به عنوان نوعی سرمایه گذاری است باید در کشور مورد توجه قرار گیرد.

اعلام آمادگی بخش خصوصی برای راه اندازی بانکهای مجازی ۱۰۰ درصد الکترونیکی و نیز تصویب سرمایه اولیه ۷۰ میلیارد تومانی برای تاسیس بانک مجازی توسط بانک مرکزی را می توان از مهمترین اقدامات صورت گرفته در این زمینه بیان داشت. سرمایه این بانک ها در مقایسه با یک بانک رسمی با سرمایه ۲۰۰ میلیارد تومان خیلی کمتر بوده و در واقع این امر جزو یکی از اقدامات موثر بانک مرکزی به حساب می آید. به گفته مسوولین مربوطه تغییر مدل های کسب و کار بانکی جزو مهمترین اهداف، برای تصویب این امر بوده است.

در پایان باید گفت با اینکه در حال حاضر وضعیت بانکداری الکترونیکی نسبت به گذشته خیلی بهتر شده و رشد و گسترش فعالیت های این حوزه کاملا قابل مشهود است. (قرار است ۲۳ طرح بانکداری الکترونیک در کشور اجرا شود) اما راه اندازی بانک های مجازی نیاز به مقدمات فراوانی دارد که بخشی از آن به شبکه مخابراتی و زیرساخت های ارتباطی و اینترنتی باز می گردد که پس از سال ها هنوز نیازمند تقویت و گسترش است.

نویسنده : عباس محتشمی

روزنامه مردم سالاری ( www.mardomsalari.com )