نقش بانکداری الکترونیک در شهر الکترونیکی

با گسترش روز افزون علم و تکنولوژی که امروزه به وضوح شاهد آن هستیم و با توجه به گسترش دنیای ارتباطات تمام سازمان ها به ویژه موسسات مالی اقتصادی و بانک ها به دنبال ارائه هرچه بیشتر و بهتر خدمات به مشتریان خود می باشند تا از این طریق بتوانند از ابزارهای تولیدی حداکثر استفاده را نموده و ضمن رعایت اصل بی بدیل حفظ حقوق مشتری، بتوانند گوی سبقت را از رقبای خود بربایند و با بهره گیری از فناوری هایی که ساخته دست بشر است این امکان را به مشتریان خود بدهند که در عرصه اقتصادی که دارای ریسک بسیار بالایی بوده با خیال آسوده و در حداقل زمان و بدون حضور فیزیکی در یک مکان خاص به تجارت بپردازند.

با گسترش روز افزون علم و تکنولوژی که امروزه به وضوح شاهد آن هستیم و با توجه به گسترش دنیای ارتباطات تمام سازمان ها به ویژه موسسات مالی اقتصادی و بانک ها به دنبال ارائه هرچه بیشتر و بهتر خدمات به مشتریان خود می باشند تا از این طریق بتوانند از ابزارهای تولیدی حداکثر استفاده را نموده و ضمن رعایت اصل بی بدیل حفظ حقوق مشتری، بتوانند گوی سبقت را از رقبای خود بربایند و با بهره گیری از فناوری هایی که ساخته دست بشر است این امکان را به مشتریان خود بدهند که در عرصه اقتصادی که دارای ریسک بسیار بالایی بوده با خیال آسوده و در حداقل زمان و بدون حضور فیزیکی در یک مکان خاص به تجارت بپردازند. همچنین با استفاده از فناوری های شناخته شده، این امکان را برای مدیران و برنامه ریزان یک سیستم بوجود آورند تا با صرف هزینه های کمتر به حداکثر نتیجه مطلوب دسترسی پیدا کرده و بتوانند کارهایی را که به صورت سخت افزاری توسط عده ای افراد که به عنوان کارمند و شاغل در موسسه مالی مشغول به انجام وظیفه هستند، توسط سیستم های هوشمند انجام دهند. بنابراین باید گفت رشد و گسترش روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات، انقلابی را در ابعاد مختلف زندگی انسانها و عملکرد سازمانها ایجاد کرده است. این فناوری روشهای کارکرد و نگرش افراد، سازمانها و دولت ها را دگرگون ساخته و باعث ایجاد صنایع نوین، مشاغل جدید و خلاقیت در انجام امور شده است. ظهور پدیده هایی چون آموزش الکترونیکی، کسب و کار الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیک از نتایج عمده نفوذ و گسترش فناوری اطلاعات در ابعاد مختلف بوده که همین امر منجر به شکل گیری شهر الکترونیک شده، تا بتوان در بستر چنین شهری حجم وسیعی از فعالیت ها و خدمات شهری را بصورت الکترونیک ارائه نمود.

آن طور که می دانیم یکی از مهمترین سازمان ها در تحقق بخشیدن به اهداف شهر الکترونیک، بانکداری الکترونیکی و خدمات گسترده آن است که امروز در کشورمان شرایط آن با حضور قوی بانکهای خصوصی در صحنه بانکداری تاحدودی فراهم گردیده است. لذا بانکداری الکترونیکی می تواند مقدمه ای برای ورود به دنیای جدید و شیوه های نوظهور باشد. گسترش بانکداری الکترونیک خود می تواند مصداق اصلاح الگوی مصرف در بخش بانکداری باشد. چراکه ارائه خدمات به صورت الکترونیکی موجب صرفه جویی عظیمی در هزینه های جاری شهروندان در تمامی کلان شهرها می شود.

شبکه های ارتباطی نوین و در راس آنها شبکه جهانی اینترنت، فضاهای مجازی را در اشکال گوناگون آن پدید آورده اند و در کل باعث پدید آمدن جهانی مجازی شده اند. شهر الکترونیکی شهری است که شهروندان آن بتوانند از خدمات الکترونیکی ارائه شده که بخش زیادی از آن باید به صورت آنلاین ارائه شود، در تمام مدت شبانه روز بدون محدودیت مکانی، با شیوه ای مطمئن و ایمن بهره مند باشند. به عبارت دیگر شهر الکترونیکی شهری است که همه خدمات مورد نیاز مردم در بخش دولتی و خصوصی به صورت ۲۴ ساعته برای همه افراد در همه جا قابل دسترسی باشد. کوکلیز شهر الکترونیکی را ارتباطی هماهنگ و برپایه شبکه، برای انجام وظایف معمولی اهالی، به روش الکترونیکی که پیش از این در مدل شهر معمولی، توسط خود اشخاص انجام می شد; تعریف می نماید.

شهروند الکترونیک کسی است که حداقل دانش لازم در رابطه با مفاهیم پایهICT، حداقل توانایی لازم در به کارگیری سیستم های عامل ویندوز و واژه پرداز مایکروسافت، توانایی کافی برای برقراری ارتباط با اینترنت و وب جهان گستر، توانایی مبادله پیام های الکترونیکی از طریق پست الکترونیکی، توانایی کافی برای یافتن اطلاعات از طریق موتورهای جست و جو در وب، توانایی تکمیل فرم های آنلاین اینترنتی و انجام کارهای روزمره مختلف از طریق شبکه را داشته باشد.

با اینکه از زمان تاسیس اولین شهر الکترونیکی در دنیا نزدیک به ۱۸ سال می گذرد; در برنامه پنج ساله ای که از سوی اتحادیه اروپا در ارتباط با شهروند الکترونیک تدوین شده است، تمامی شهروندان اروپایی و حتی ناتوانان جسمی خواهند توانست تا سال ۲۰۱۰ از خدمات دولت به صورت الکترونیکی استفاده کنند. در حال حاضر سئول (پایتخت کره جنوبی) برترین شهر الکترونیکی جهان به شمار می آید که در آن ۵۰۰ نوع خدمت آنلاین قابل دسترسی است. در این شهر، از هر پنج خانوار کره ای، چهار خانوار به اینترنت پرسرعت (صد مگابایت در ثانیه یا بالاتر) دسترسی دارند. از هر ده شهروند بالغ، ۹نفر تلفن همراه داشته و از چهار سال پیش در این شهر، امکان تماشای برنامه های تلویزیونی از طریق تلفن همراه و در داخل خودروها فراهم آمده است. شهرهای توکیو، سیدنی، میلان، لندن، ملسینکی، کپنهاک، دوبی و دوبلین از دیگر شهرهای الکترونیکی معروف جهان هستند.

حجم سرمایه گذاری در صنعت فناوری اطلاعات هر سال نسبت به سال قبل در حال افزایش است. یکی از راه های دسترسی به اطلاعات اقتصادی و تجاری، اتصال به وبگاه های سازمان های مختلف است. چراکه امروز دیگر همه می دانند که دسترسی به اطلاعات، نقش مهمی در توانایی های فرد یا جامعه در زمینه تحصیلات، اشتغال و فعالیت های اقتصادی و صنعتی دارد. در واقع دسترسی و توانایی استفاده از اطلاعات، انسان ها را به دو بخش دارنده اطلاعات و بدون اطلاعات تقسیم کرده است. این تقسیم بندی مساله ای همان مساله ای است که از آن با عنوان شکاف دیجیتالی یاد می کنند. شکاف دیجیتالی روز به روز در حال گسترش است; زیرا هر روزه به توانایی کسانی که به اطلاعات دسترسی دارند، افزوده می شود و آنها که به اطلاعات دسترسی ندارند، بیش تر در حاشیه قرار می گیرند. براستی حالا که فرصت های گوناگونی از جمله ایجاد سامانه پیشرفته بانکداری الکترونیکی فراهم آمده، چرا یک قدم به عصر اطلاعات نزدیک تر نشویم؟

یکی از ابزارهای ضروری برای تحقق و گسترش تجارت الکترونیک، وجود سیستم بانکداری الکترونیک می باشد که همگام با سیستم های جهانی مالی و پولی عمل و فعالیتهای مربوط به تجارت الکترونیک را تسهیل می کند. بر اساس اطلاعات موجود خدماتی که از طریق بانکداری الکترونیکی عرضه می شود، با ۳۵۱ خدمت از بیش ترین تنوع و گوناگونی برخوردار است.

در حقیقت می توان گفت که پیاده سازی تجارت الکترونیک، نیازمند تحقق بانکداری الکترونیک است. به همین دلیل، استفاده از سیستم های الکترونیک در موسسات مالی و اعتباری جهان به سرعت رو به گسترش بوده و تعداد استفاده کنندگان از خدمات بانکداری الکترونیک روز به روز در حال افزایش هستند. انتظارات شهروندان الکترونیکی در شهر الکترونیکی خدمات نوین بانکی را الزام آور کرده است. بنابراین باید چالش های مهم بانکداری الکترونیکی را بدانیم تا با ارائه راهکارهای عملیاتی برای رفع آن به سوی بانکداری نوین قدم برداریم. امروزه منظور از بانکداری الکترونیکی، سامانه یکپارچه ای است که همه خدمات پولی و مدیریتی را در قالب یک سامانه واحد و متمرکز است.

بانکداری الکترونیک به عنوان محوری ترین بستر در توسعه کسب و کارهای الکترونیک شناخته می شود و از این رو شکل گیری واقعی تمامی فرآیندهای اقتصادی مبتنی بر وب یا شبکه های فیزیکی نیازمند دستیابی به زیرساخت های مناسب بانکداری الکترونیکی است. به عبارت دیگر بانکداری الکترونیک را فراهم آوردن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بانکی با استفاده از واسطه های ایمن و بدون حضور فیزیکی، استفاده مشتریان از اینترنت برای سازماندهی، آزمایش و یا انجام تغییرات در حساب های بانکی خود و یا سرمایه گذاری و فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و کارایی آنها در ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرآیندهای بین شعب و بین بانکی در سراسر دنیا و ارائه امکانات سخت افزاری و نرم افزاری مشتریان که با استفاده از آنها بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک، در هر ساعت از شبانه روز (۲۴ساعته) از طریق کانال های ارتباطی ایمن و با اطمینان، عملیات بانکی دلخواه خود را انجام دهند.

در نظام بانکداری مطلوب باید زمان انتقال اطلاعات زیر یک ثانیه باشد و بانک ها نیاز دارند تا تجربیات خود را مبادله کنند، زیرا در وضعیت کنونی این همکاری گریزناپذیر است و در واقع برای موفقیت نهایی، هیچ بانکی رقیب بانک دیگر محسوب نمی شود. یکی از اهداف اصلی بانکداری الکترونیک در دنیا صرفه جویی در وقت و هزینه است. بانکداری الکترونیک به واسطه افزایش تعاملات اقتصادی کشورها، هر روز بر اهمیت آن افزوده می شود و بر اساس تکنولوژی روز دنیا در راستای کاهش بروکراسی نظام بانکی، راهکارهای راحت تری در برقراری ارتباط مالی و اقتصادی پیشرو قرار داده است.

مزایای بانکداری الکترونیک برای مشتریان عبارتند از: امنیت، سرعت، سادگی، هزینه کم، وسیع تر شدن گستره انتخاب، دسترسی ۲۴ ساعته و بهبود مدیریت نقدینگی. مزایای بانکداری الکترونیک برای جامعه شامل: افزایش بهره وری عمومی به خاطر بهبود مدیریت زمان، صرفه های اقتصادی ناشی از کاهش هزینه های کاغذ و چاپ، مدیریت بهتر وجوه و استفاده بهینه از نقدینگی موجود و کاهش هزینه های اجتماعی نظیر ترافیک می شوند.

بهره گیری از تجارت الکترونیکی برای رهایی از اقتصاد تک محصولی و اتکا به نفت، بحث مهمی است که در برنامه چهارم و پنجم توسعه بدان تاکید شده و باید هرچه سریع تر به بهترین نحو ممکن تحقق یابد. فقط خوب است بدانیم که نزدیک به هزار میلیارد تومان، هزینه خرید و فروش الکترونیکی در دنیاست که ما در بین ۶۰ کشور دنیا رتبه ۵۹ را داشته و شکاف دیجیتالی ما روزبه روز نسبت به دنیا بیشتر می شود. لذا لازم است هر چه بیشتر و جدی تر فرهنگ استفاده از خدمات الکترونیکی در بین مردم نهادینه شود. کشور عزیزمان ایران به لحاظ توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در رده های متوسط جهانی قرار دارد. در حوزه دولت الکترونیک، ایران در بین ۲۱۷ کشور جهان رده ۸۹ را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمارها (سال ۲۰۰۷) بیش از نیمی (۵۳ درصد) از کاربران اینترنت در خاورمیانه، یعنی رقمی برابر ۱۸ میلیون کاربر ایرانی بوده است. بنابراین باتوجه به قابلیت های ایجاد شده در کشور، می توان گفت درصورت آماده شدن بسترهای مناسب، ایران به لحاظ بهره گیری از مهارت های دنیای الکترونیکی از ظرفیت بسیار بالایی برخوردار است. در ایران شهرهای کیش، مشهد، تهران، اصفهان، تبریز، شیراز، کرمان، یزد، اراک و ... گام های بلندی را برای الکترونیکی شدن برداشته اند.

پایه گذاری، توسعه و گسترش شهر الکترونیکی در هزاره سوم که عصر دیجیتال خوانده شده است، یک ضرورت و اجبار بوده و دیگر نمی توان آن را یک موضوع تشریفاتی و تجملی تلقی کرد. امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات یک زیرساخت اساسی برای همه جوامع است. اگر در دنیای امروز به توسعه الکترونیک و پایه گذاری شهر الکترونیکی نپردازیم، در واقع نقش و جایگاه شهری را از شهرها خواهیم گرفت و شهرهای ما عملا روستاهایی عقب مانده به شمار خواهند آمد. امروزه دیگر اگر یک بانک الکترونیکی نباشد، دیگر بانک نیست. بانکداری الکترونیکی در شهر الکترونیکی و برای شهروندان الکترونیکی یک پدیده بوده که از ضرورت های زیرساختی برای هر جامعه ای به حساب می آید که روبه توسعه و تکامل دارد. این روزها دیگر منافع تحقق هر چه سریعتر بانکداری الکترونیک مدرن بر کسی پوشیده نیست. تکریم ارباب رجوع، کاهش هزینه نگهداری و استفاده از پول نقد، افزایش اعتبارات در چرخه نظام اقتصادی کشور و کاهش تورم و نقدینگی در پی آن از جمله منافع پیاده سازی شبکه نوین بانکی بر پایه فناوری اطلاعات است. از سوی دیگر تردیدی نیست که یکی از ضروریات ورود به بازارهای جهانی و عضویت در سازمانهایی نظیر سازمان تجارت جهانی، داشتن نظام بانکی کارآمدی است که بتواند با دقت، سرعت و با تکنولوژی هم سطح با بانکهای پیشرفته دنیا به این بازارها وارد شود و زمینه تجارت کارآمد را برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان داخلی فراهم سازد. لذا با توجه به تنوع مدل های بانکداری الکترونیکی از جمله بانکداری مجازی در دنیا که روز به روز نیز بهینه تر می شوند، اگر نتوانیم از فرصت ها و بسترهای موجود به نحو مطلوبی استفاده کنیم، قطعا در آینده ای نزدیک با چالش های بسیاری برای توسعه اقتصاد دیجیتالی که پایه و اساس آن را بانکداری الکترونیکی تشکیل می دهد، مواجه خواهیم شد.

بنابراین برای توسعه و گسترش مناسب بانکداری الکترونیک و تجارت الکترونیک در کشور باید نسبت به ایجاد زیرساخت های مناسب مخابراتی، امنیت در تبادل اطلاعات، تدوین قوانین و مقررات حقوقی مناسب، بسترسازی فرهنگی و آشنا نمودن مردم و بنگاه های اقتصادی با مزایای تجارت الکترونیکی و پرداخت الکترونیک، تسریع در شکل گیری دولت الکترونیک و ارتباط با سیستم، به طور جدی اهتمام ورزید. در پایان باید گفت فناوری اطلاعات و ارتباطات تنها خرید سخت افزار و توسعه نرم افزار نیست و اگر همه این شرایط به لحاظ فنی و مهندسی نیز فراهم شود، نقش و جایگاه ساکنان این شهر و شهروندان آن نقشی اساسی و غیر قابل انکار است. اما باید بدانیم که گام اساسی برای تحقق شهر الکترونیکی و استقرار شهروندان در آن، دولت الکترونیکی است. برخی از نارسایی های مرتبط در این حوزه، نگرانی هایی را برای متولیان امر در طراحی و پیاده سازی شهر الکترونیکی فراهم آورده است. چراکه مهم ترین مساله در حوزه بانکداری الکترونیکی این است که مزایای آن برای مردم روشن و فرهنگ بهره گیری از این مزایا در بین مسوولان و اعضای جامعه نهادینه شود.

لذا الزامیست که در تحقق یک شهر الکترونیکی تمامی شهروندان بتوانند به خدمات مورد نیاز خود دسترسی پیدا کرده که یکی از راههای تحقق شهر الکترونیکی، آموزش و پرورش شهروندان الکترونیکی است. در این میان نقش آگاهی مسئولان و توجه آنان به اقداماتی که در این عرصه برای تحقق شهر الکترونیکی باید صورت دهند، کم اهمیت تر از توانمند سازی شهروندان و آگاهسازی آنان ار قابلیت ها و الزامات زندگی در شهرهای الکترونیک نیست.

نویسنده : عباس محتشمی

روزنامه مردم سالاری ( www.mardomsalari.com )